हाम्रो खजुरा हाम्रो गौरव
खजुरा बाँके जिल्लाको निश्चित भौगोलिक क्षेत्र हो । जुन नेपालगन्जबाट पश्चिम र बर्दियाबाट पूर्व बाँके जिल्लाको दक्षिण पश्चिमी क्षेत्रमा पर्दछ । साविकको राधापुर, सीतापुर, वागेश्वरी, उढरापुर, रनियापुर र सोनपुर गाउँ विकास समिति नै ‘कोर खजुरा क्षेत्र’ हो । जुन अहिले खजुरा गाउँपालिकाभित्र समेटिएको छ । तर ‘कोर खजुरा क्षेत्र’ मात्रै खजुरा होइन । खजुरा क्षेत्र विशाल छ । हाल बाँकेको संसदीय क्षेत्र नम्बर ४, २ वटा प्रदेश क्षेत्र र जानकी, खजुरा र वैजनाथ गाउँपालिका क्षेत्र बृहत् खजुरा क्षेत्र हो । नौवस्ता, चिसापानीदेखि सैनिकसम्मको क्षेत्र, खजुराखुर्ददेखि मानखोलासम्मको क्षेत्र खजुरा क्षेत्र हो ।
के यत्तिमात्र हो त खजुरा क्षेत्र । हुँदै होइन । खजुरा एक बृहत् अवधारणा हो । जहाँ ४ वर्ण ३६ जातको फूलवारी छ । सयौं थुंगा फूलमा उनिएको एउटै माला छ । पहाडी, मधेशी, हिन्दु, मुस्लिम, इसाई, शिख लगायत सबै धर्म, समुदाय, क्षेत्र, वर्ग, टोपी, धोती अनेकतामा एकता छ । खजुरा क्षेत्रमा शहरीकरण शुरु भएकै छ । मध्यपश्चिम क्षेत्रमै चर्चित विद्यालय यही छन् । निकै राम्रा शिक्षकहरु खजुरा क्षेत्रले उत्पादन गरेको छ । कृषि प्रधान मुलुकका कृषि अनुसन्धान, तालिमका निकाय यही छन् । अस्पताल यहीं छन् । प्रहरीका गुल्म यही छन् । होटलहरु धमाधम खुल्दै छन् । वारपार कैयौं सडक यहीँ छन् ।
बाँके र वर्दिया सदरमुकाम जोड्ने सडक खजुराकै बीचैबीच छ । खजुरा खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता समितिले ७ सय बढी परिवारलाई खानेपानी सेवा पुर्याएको छ । कैयौं बैंक तथा बित्तीय संस्था सञ्चालनमा छन् । शेरबहादुर देउवा सरकारले नगरपालिका घोषणा गरे पनि कार्यान्वयनमा आउन पाएन । तर खजुरा क्षेत्र नगरपालिका घोषणा नभए पनि नेपालका कैयौं नगरपालिकाहरु भन्दा माथि छ । त्यसैले नगरपालिका घोषणा होस् नहोस् खजुरा क्षेत्र सानो छैन ।
खजुरा क्षेत्र बाँके जिल्लाकै प्रमुख अन्न भण्डार हो । यस क्षेत्र खेतीपातीका लागिमात्र होइन व्यापारिक दृष्टिको अन्न भण्डार पनि हो । निकै पूरानो कुरा गर्ने हो भने वर्दियाको राजापुर पछिको यस क्षेत्रको ठूलो गल्लामण्डी खजुरा नै हो । पूरानो गणेश हिमालदेखि हालका विभिन्न ठूला चामल मिल, दाल मिल र तोरी मिल पनि खजुरा क्षेत्रका परिचय हुन । गल्ला व्यापारी नै यस क्षेत्रको ठूलाठालु रहँदै आएका छन् । अहिले यसको हिंगमा केही कमी आएको छ तै पनि हिंग बाँधेको टालो खजुरासंगै छ । केही सुस्तता आँदैमा यस क्षेत्रमा खजुरा क्षेत्र सानो भयो । अहँ म मान्नै सक्दिन । खजुरा सानो छँदैछैन ।
कृषि उत्पादनमा पनि खजुरा क्षेत्र उर्बर छ । तरकारी फलाउनेदेखि अन्न उब्जाउने, पशुपालन गर्ने मेहनतीहरुका कारण बाँके जिल्लामा निकै ठूलो योगदान पुगेको छ । पदम राना, गेहेन्द्रप्रसाद धिताल, मोहन रिजाल, रक्षाराम कुर्मी लगायतका कैयौं परिश्रमी किसानहरुकै कारण बाँके जिल्लाको कृषि उत्पादन वृद्धिमा मद्धत पुगेको छ ।
बाँकेको खेलकूद जग नै खजुरा क्षेत्र हो । कैयौं वर्षदेखि नेपालगञ्जको फूटबलका खेलाडी हुन वा प्रशिक्षक खजुरा क्षेत्रकै बोलवाला छ । भलिवलको अवस्था त्यस्तै छ । महिला क्रिकेटमा पनि खजुरा क्षेत्रको योगदान कम छैन । पुराना पुस्ताका अजितकुमार शर्मा, गोवर्धनसिंह सम्झनादेखि श्याम थापा (हुइया) लेखबहादुर क्षेत्री, दिपेन्द्रप्रताप सिंह र सुनिलसिंह हमाल यसबारे बढी जान्दछन् । तीनपाते यूवा क्लब, न्यू डाँफे स्पोर्टस् क्लव, सैनिक क्लबदेखि सीतापुर युनाइटेडसम्मले विभिन्न कालखण्डमा यसलाई जीवन्त राख्दै आएका छन् । त्यसैले म भन्छु खजुरा क्षेत्र सानो छैन ।
बाँके जिल्लाको गीत÷संगीत र कलाकारिताको क्षेत्रमा खजुरा क्षेत्रको योगदान सायदै कसैले भूल्न सक्छ । कम्युनिष्टका रक्तिम, जनसाँस्कृतिक होस्, काँग्रेसको साँस्कृतिक संघ वा व्यवसायिक गीत÷संगीत र कलाकारिता बाँके जिल्लाको मूल नै खजुरा क्षेत्र हो । नरेन्द्रजंग पिटर, कन्हैयाँ सिंह, अञ्जना गुरुङ्ग, अर्जुन बिसी, शंकर बिसी, मानबहादुर भण्डारी, सुन्दर गुरुङ्ग, स्वर्गीयहरु यसबारे धेरै भन्न सक्दछन् । स्वर्गीय रबि फूँयाललगायतका कैयौं कलाकर्मी सधैं हाम्रा सम्झनामा रहनेछन् ।
खजुरा क्षेत्र लाहुरेहरुको पनि क्षेत्र हो । भूपूहरु सीमा रक्षा गर्ने र वर्तमानहरु देश सेवामा लाग्ने खजुराको बस्ती विकासदेखिको परम्परा आज पर्यन्त जारी छ । यति ठूलो महत्व बोकेकाहरुको बासस्थल कसरी सानो हुन सक्छ । त्यसैले खजुरा सानो छैन ।
साहित्यमा पनि खजुरा क्षेत्र उर्बर भूमि हो । इन्द्रबहादुर भण्डारी, मणिरत्न अर्याल, इद्रिस सायल,लेक प्याकूरेललगायत कैयौं खजुरा क्षेत्रका साहित्यिक नक्षत्रका रुपमा छन् । त्यसैले म भन्छु खजुरा क्षेत्र सानो छैन । आजको नेपालगञ्जको पत्रकारितामा खजुरा क्षेत्रका कैयौं हस्ताक्षरहरु संलग्न छन् ।
कैयौं डाक्टर, इन्जीनियर खजुरा क्षेत्रले उत्पादन गरेको छ । राजनीतिमा खजुरा क्षेत्रको योगदानको विषयमा गत साता हामीले यही स्तमभमा चर्चा गरेकै हौं । त्यसैले खजुरा विस्तृत र ब्यापक छ । के खजुरा सानो छ ?